Το δακρυγόνο είναι χημικό αέριο που προσβάλλει τους βλεννογόνους ιστούς του αναπνευστικού και πεπτικού συστήματος και κάνει τα μάτια να δακρύζουν.
Οι τύποι των δακρυγόνων με βάση τις χημικές ουσίες που περιέχουν είναι οι παρακάτω : CS, CN, CR, OC και μίξεις αυτών, οι οποίες επιτείνουν την δηλητηριώδη δράση τους. Η πιο διαδεδομένη ανάμειξη είναι η ΟC/CS η οποία αποκαλείται «ενισχυμένη δόση».
Είναι χημικά όπλα που χρησιμοποιούνται ως μέσα καταστολής και παρόλο που σύμφωνα με το Πρωτόκολλο της Γενεύης (1925) (UNODA, 17 June 1925), απαγορεύεται απόλυτα οποιαδήποτε χρήση χημικών αερίων ή άλλων χημικών ή βιολογικών όπλων στη διάρκεια πολεμικών επιχειρήσεων, ενδεχόμενη δε παραβίαση αυτού του κανόνα συνιστά έγκλημα πολέμου, η χρήση τους αποτελεί πάγια πρακτική της αστυνομίας στην αντιμετώπιση του «εσωτερικού εχθρού» (βλέπε κάθε κομμάτι της κοινωνίας που διαμαρτύρεται ή διεκδικεί).
Να σημειώσουμε ότι όταν στις 27/4/ 22 η Ρωσία χρησιμοποίησε δακρυγόνα και κρότου λάμψης σε αντιπολεμική διαδήλωση στη Χερσώνα της Ουκρανίας έγινε μείζον θέμα στα διεθνή ΜΜΕ!
Στο πρώτο εγχειρίδιο για τη χρήση των δακρυγόνων από την ΕΛΑΣ, που κυκλοφόρησε το 1966, ο Ηλίας Ψυχογιός, εμπνευστής και δημιουργός των ΜΑΤ, δεν κρύβει το θαυμασμό του γι’ αυτά τα καινούρια όπλα: «Τα χημικά μέσα είναι το πλέον αποτελεσματικό όπλον εις τας χείρας της αστυνομίας προς διάλυσιν συναθροίσεων. Διά των δακρυγόνων, λύεται δια την αστυνομίαν το σοβαρόν θέμα της αντιμετωπίσεως μεγάλου αριθμού ανθρώπων αποτελούντων συνάθροισιν. Η αριθμητική υπεροχή του πλήθους, δεν αποτελεί πλέον θέμα δια την Αστυνομίαν. Η Αστυνομία κατέστει ισχυροτέρα οιασδήποτε συναθροίσεως» (Ψυχογιός, 1966).
Σχετικά με την «ασφάλεια» της χρήσης των δακρυγόνων για την υγεία του γενικού πληθυσμού:
Τα δακρυγόνα και τα άλλα χημικά αέρια, επιδρούν στον οργανισμό, ερεθίζοντας τους ιστούς των βλεννογόνων (μάτια, μύτη, στόμα), τους πνεύμονες, το δέρμα, και το πεπτικό και το κεντρικό νευρικό σύστημα. Η δράση τους αρχίζει μόλις κρυώσουν και στερεοποιηθούν, δηλαδή μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα και διαρκεί συνήθως μέχρι δώδεκα ώρες, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις τα χημικά μπορεί να παραμείνουν ενεργά μέχρι και δύο μήνες, αν απορροφηθούν από πορώδεις επιφάνειες (άσφαλτος, δομικά υλικά κτιρίων κλπ). Διεθνείς μελέτες επισημαίνουν πως η χρήση σε αστικές περιοχές που χαρακτηρίζονται από κλειστά «μικροπεριβάλλοντα» προκαλεί τη συσσώρευση επί μακρόν των παραπάνω τοξικών χημικών ουσιών στο αστικό πολεοδομικό συγκρότημα.
Ορισμένα είδη δακρυγόνων είναι ιδιαίτερα τοξικά και εκτός από τις άμεσες επιπτώσεις πάνω μας (καύσο σε δέρμα, μάτια, δύσπνοια) σε μακροχρόνια έκθεση μπορεί να προκαλέσουν από πεπτικό έλκος μέχρι καρκίνο και γεννητικές ανωμαλίες αλλά και το θάνατο ειδικά αν χρησιμοποιηθούν σε κλειστούς χώρους. Ειδικά το CS εκτός από ηπατικές και βλάβες στο γαστρεντερικό σύστημα ,χημικά εγκαύματα που μπορεί να προκαλέσει όταν εκτοξευτεί από βομβίδες, μπορεί δυνητικά να αποβεί θανατηφόρο προκαλώντας τοξική βλάβη στους πνεύμονες. Μπορεί να προκαλέσει θανατηφόρο χημική πνευμονία αλλά και να οδηγήσει σε πνευμονικό οίδημα, όταν τα επίπεδα συγκέντρωσής του ξεπεράσουν τα επιτρεπτά όρια
Ιδιαίτερο κίνδυνο διατρέχουν (όπως επισημαίνεται και σε έκθεση του Βρετανικού Υπουργείου Υγείας) άτομα με μη εντοπισμένο ανεύρυσμα, βρογχικό άσθμα , χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), άτομα που πάσχουν από υπέρταση ή άλλες καρδιαγγειακές παθήσεις. Ένας από τους κυριότερους κατασκευαστές του CS στην Αμερική, τα εργαστήρια Federal, επισημαίνει ότι η επίθεση με CS μέσα σε ένα κλειστό χώρο, όπως ένα δωμάτιο, μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή αυτών που θα παραμείνουν στο δωμάτιο για 7 μόλις λεπτά.
Η Ένωση Ελλήνων Χημικών καθώς ακόμα και ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών έχουν θέσει κατ΄επανάληψη το θέμα της επικινδυνότητας της χρήσης χημικών από τις δυνάμεις καταστολής και έχουν προειδοποιήσει για τους κινδύνους που εγκυμονούν για την δημόσια υγεία. Η διεθνής βιβλιογραφία αναφέρει και διάφορα περιστατικά θανάτων από τη ρίψη δακρυγόνων. Τα περισσότερα από αυτά αναφέρονται στην Παλαιστίνη από εισπνοή υπερβολικής ποσότητας δακρυγόνων -από αυτά που έριχνε μαζικά ο ισραηλινός στρατός τη δεκαετία του 1980 για να καταστείλει την Ιντιφάντα.
Στην Ελλάδα κατά καιρούς και πάντα μετά από μαζικές διαδηλώσεις όπου πνίγηκαν στα χημικά από την αστυνομία, υπήρξαν δηλώσεις Υπουργών Προ.Πο για την κατάργηση της χρήσης των δακρυγόνων. Μάλιστα μετά την επέτειο για τον ένα χρόνο μετά τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου, ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης που ήταν και τότε στο ίδιο κυβερνητικό πόστο, ανακοίνωσε την απαγόρευση της χρήση χημικών!!!! στις πορείες. Παρόμοιες εξαγγελίες έκαναν και υπουργοί του ΣΥΡΙΖΑ. Φυσικά κανείς τους δεν τις υλοποίησε, αλλά και κανείς μας δεν τους πίστεψε.
Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να δούμε πως μπορούμε να προστατευτούμε μειώνοντας τις επιπτώσεις των δακρυγόνων πάνω μας:
Πριν κατεβούμε στην πορεία:
-- Δεν βάζουμε κρέμα και τίποτα λιπαρό στα χέρια, πρόσωπο και χείλη, γιατί τα χημικά που περιέχουν τα δακρυγόνα είναι λιποδιαλυτά, και δρουν χρησιμοποιώντας τη λιπαρότητα του δέρματος.
-- Δεν φοράμε φακούς επαφής αλλά προτιμάμε να φορέσουμε τα γυαλιά οράσεως. Επίσης μπορούμε να προστατεύουμε τα μάτια μας με γυαλιά ηλίου.
-- Έχουμε πάντα μαζί μας μαντήλια και ενισχυμένες μάσκες κατά προτίμηση εμποτισμένες σε αντιόξινο διάλυμα (πχ Maalox)
-- Αν πάσχουμε από άσθμα έχουμε μαζί βρογχοδιασταλτικό σπρέι. Καλό είναι να κάνουμε μια προληπτική εισπνοή.
Αν εισπνεύσουμε δακρυγόνα:
-- Πρώτα απ’ όλα διατηρούμε όσο είναι δυνατό, την ψυχραιμία μας.
-- Δεν αγγίζουμε και δεν τρίβουμε τα μάτια και το δέρμα μας.
-- Φυσάμε τη μύτη μας, φτύνουμε και δεν καταπίνουμε.
-- Τα μάτια και το δέρμα ανακουφίζονται συνήθως μέσα σε λίγα λεπτά με διάλυμα αντιόξινου σε νερό (όχι λιγότερο από 1 προς 3) ή εφαρμογή αντιόξινου τζελ (riopan) τα οποία μπορούμε επίσης και να καταπιούμε αν νιώθουμε κάψιμο στο λαιμό και στο στομάχι μας.
-- Δεν αγγίζουμε τις βομβίδες από τα δακρυγόνα με γυμνά χέρια, γιατί βρίσκονται σε υψηλή θερμοκρασία και μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά εγκαύματα.
--Στις διαδηλώσεις προσπαθούμε να μη μένουμε μόν@ και να μην απομακρυνόμαστε από την παρέα ή τη συλλογικότητα μας.
-- Αν και όταν καταφέρουμε να γυρίσουμε σπίτι: βγάζουμε τα παπούτσια πριν μπούμε μέσα, πλενόμαστε με άφθονο σαπούνι, λούζουμε μαλλιά και πλένουμε αμέσως τα ρούχα που έχουν εκτεθεί στα δακρυγόνα.
Με ή χωρίς δακρυγόνα εμείς, συνεχίζουμε να αντιστεκόμαστε, να διεκδικούμε για τη ζωή και την αξιοπρέπεια μας κατεβαίνοντας μαχητικά στο δρόμο!
Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης Θεσσαλονίκης, Απρίλης 2025